Thẩm tra, xác minh trong công tác kiểm tra của Đảng là việc chủ thể kiểm tra tiến hành các hoạt động thu thập, xem xét, thẩm định, đánh giá và sử dụng những chứng cứ, thông tin, tài liệu đã thu thập được liên quan đến vụ việc để làm rõ sự thật và xử lý công minh, chính xác đối với đối tượng kiểm tra. Đó là, khâu rất quan trọng trong toàn bộ quá trình thực hiện nhiệm vụ kiểm tra của Đảng. Kết quả và chất lượng của thẩm tra, xác minh có ý nghĩa quyết định đến kết luận và tính xác đáng của các quyết định xử lý đối với đối tượng kiểm tra.
Yêu cầu cơ bản trong công tác kiểm tra là phải đánh giá, kết luận đúng ưu điểm, khuyết điểm của tổ chức đảng và đảng viên được kiểm tra để có quyết định chính xác. Ngoài việc phải dựa vào tổ chức đảng, phát huy tinh thần tự giác tự phê bình của đảng viên và tổ chức đảng, người cán bộ kiểm tra phải hết sức coi trọng và làm tốt công tác thẩm tra, xác minh. Vì, mọi hoạt động của đảng viên và tổ chức đảng bao giờ cũng diễn ra trong không gian, thời gian, hoàn cảnh, điều kiện cụ thể, với những diễn biến, tình tiết khác nhau; có việc còn giữ nguyên bằng chứng, có việc bằng chứng đã bị thất lạc hoặc thay đổi để xác định rõ đối tượng vi phạm, nội dung, tính chất, mức độ, tác hại và nguyên nhân của các khuyết điểm, vi phạm và các tình tiết tăng nặng hoặc giảm nhẹ. Trong công tác kiểm tra của Đảng, nếu chưa thẩm tra, xác minh hoặc thẩm tra xác minh chưa kỹ, kết quả thẩm tra, xác minh chưa rõ ràng, xác đáng thì chưa kết thúc kiểm tra và chưa được kết luận, chưa được xử lý đối với các nội dung và đối tượng kiểm tra.
Thực tiễn trong những năm qua cho thấy, công tác kiểm tra nói chung và hoạt động thẩm tra, xác minh nói riêng của các tổ chức đảng và ủy ban kiểm tra các cấp trên địa bàn tỉnh đã đạt được nhiều kết quả quan trọng, góp phần tích cực trong công tác xây dựng Đảng. Khi tiến hành kiểm tra, do làm tốt khâu thẩm tra, xác minh nên nhiều cuộc kiểm tra kết luận chính xác, các vụ việc được xử lý công minh, làm cho các đối tượng được kiểm tra “tâm phục”, “khẩu phục” nên có nhiều tổ chức đảng và đảng viên khi được kiểm tra đã tự giác tự phê bình, kiểm điểm nghiêm túc trước tổ chức đảng có thẩm quyền.
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, hoạt động thẩm tra, xác minh trong công tác kiểm tra của Đảng cũng gặp không ít những khó khăn, hạn chế đó là: Một số vụ việc tiến hành thẩm tra, xác minh không kỹ, không đầy đủ, chưa tìm được bằng chứng xác thực; một số tổ chức đảng và đảng viên còn quanh co, giấu giếm khuyết điểm, vi phạm, thậm chí tìm cách để đối phó, gây khó khăn, trở ngại, khi bị đoàn (tổ) kiểm tra đưa ra chứng cứ chứng minh các khuyết điểm, vi phạm đến đâu thì nhận đến đó; một số cấp ủy, tổ chức đảng, đảng viên còn dĩ hòa vi quý, thiếu tinh thần đấu tranh tự phê bình và phê bình … đã ảnh hưởng đến tính chính xác, khách quan dẫn đến kết luận, quyết định xử lý không chuẩn xác gây oan sai, bỏ lọt các hành vi và đối tượng vi phạm, tiêu cực hoặc không bảo vệ được chân lý và các nhân tố tích cực; có một số vụ việc do chưa làm tốt công tác thẩm tra, xác minh dẫn đến khi bị xử lý, đối tượng kiểm tra không “tâm phục”, “khẩu phục” và đã khiếu nại lên tổ chức đảng cấp trên.
Những hạn chế nêu trên xuất phát từ nhiều nguyên nhân như: Một số cấp ủy, tổ chức đảng, ủy ban kiểm tra cấp ủy và cán bộ trực tiếp tiến hành kiểm tra chưa thật sự quan tâm, coi trọng vị trí, vai trò của hoạt động thẩm tra, xác minh; tính phức tạp của các vụ việc, sự yếu kém về tính tự giác của đối tượng kiểm tra, thực trạng nội bộ tổ chức đảng thiếu tính chiến đấu... song nguyên nhân chủ yếu là về quan điểm và phương pháp, năng lực nghiệp vụ của một số cán bộ kiểm tra chưa có sự đổi mới, chưa có sự nâng cao chất lượng cho phù hợp với tình hình thực tế, nhất là trong giai đoạn hiện nay.
Từ những nguyên nhân trên, để nâng cao chất lượng công tác thẩm tra, xác minh nhằm tăng cường hiệu quả công tác kiểm tra của các tổ chức đảng trên địa bàn tỉnh, thời gian tới các cấp ủy, tổ chức đảng, ủy ban kiểm tra các cấp và cán bộ làm công tác kiểm tra cần thực hiện có hiệu quả các giải pháp sau:
Thứ nhất, phải xây dựng đội ngũcán bộ kiểm tra có bản lĩnh vững vàng, trung thực, khách quan, có đủ năng lực, xây dựng chuẩn mực người cán bộ kiểm tra của Đảng đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ công tác kiểm tra, giám sát trong tình hình mới.
Thứ hai,phải xây dựng kế hoạch thẩm tra, xác minh, trong đó cần xác định nội dung và đối tượng để quá trình triển khai các cuộc kiểm tra tập trung vào nội dung cụ thể, ngắn gọn, dễ hiểu để thu thập các thông tin, tài liệu, chứng cứ liên quan nhằm giúp cho quá trình thẩm tra, xác minh bảo đảm chất lượng.
Thứ ba, phải nắm vững và thực hiện đúng nguyên tắc và phương pháp công tác Đảng, phải được tiến hành công khai, dân chủ, khách quan nhằm bảo đảm nguyên tắc tập trung dân chủ. Quá trình thẩm tra, xác minh dựa trên nguyên tắc đấu tranh tự phê bình để phát huy tính tự giác của đối tượng kiểm tra, dựa vào tinh thần đấu tranh phê bình của các đảng viên trong trong tổ chức đảng để làm rõ sai phạm của đối tượng kiểm tra.
Thứ tư, cán bộ kiểm tra phải nêu cao tinh thần trách nhiệm trong công tác, thường xuyên học tập, nghiên cứu nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ, nhất là kỹ năng thẩm tra, xác minh, kết hợp giữa lý luận và thực tiễn trong hoạt động thẩm tra, xác minh, nắm vững và vận dụng phương pháp khai thác làm rõ sự thật thông qua các tài liệu, thông tin, bằng chứng... trong đó, phải đặc biệt coi trọng bằng chứng, tìm cho được bằng chứng, kể cả bằng chứng vi phạm và bằng chứng không vi phạm; không xem nhẹ hoặc bỏ qua bất cứ một nguồn thông tin nào để từ đó chọn lựa, định hướng đúng cho việc xử lý thông tin và tìm ra chứng cứ xác thực.